Mijn dochter is 6 jaar en enig kind. Ze is vaak bang om ergens naartoe te gaan. Vroeger had ze moeite met afscheid nemen op de kinderopvang, maar dat gaat op school nu beter. Ze wil liever niet alleen boven spelen, ze speelt het liefst bij ons in de buurt. Ook is ze soms bang als ze in bed ligt ’s avonds. Dan roept ze en stelt allerlei vragen. Bijvoorbeeld over de dood. Is haar angst gepast of zou er iets anders aan de hand kunnen zijn? En wat kunnen wij als ouders doen om haar te helpen?
Angst ontwikkelt zich vanaf de peutertijd steeds meer
Angst is een gevoel dat zich vanaf de peutertijd steeds meer ontwikkelt. Opeens zie je stoere kinderen bang worden voor van alles en nog wat. Angst is nuttig, omdat het je behoedt voor gevaar zoals het verkeer, honden of hoge objecten waar je vanaf kunt vallen. De ontwikkeling van angst is onlosmakelijk verbonden met de cognitieve ontwikkeling. Je leert dingen, je weet meer en daardoor zie je meer gevaar.
De rol van fantasie
Bij jonge kinderen (peuters) speelt fantasie een rol. Zij hebben vaak moeite om fantasie en werkelijkheid uit elkaar te houden en kunnen daardoor angstig worden van dingen of gebeurtenissen die wat minder reëel zijn. Zoals krokodillen onder het bed of mee gespoeld worden met het badwater.
Bewustwording van de realiteit
Als een kind ouder wordt, wordt het zich steeds meer bewust van de realiteit en wat daarin mis kan gaan. Het realiteitsbesef neemt toe, ze krijgen meer oog voor de werkelijkheid. Ze gaan meer begrijpen, verklaren en beredeneren. Ze hebben besef van verleden, heden en toekomst. Ze kunnen zich zorgen maken over dingen die echt kunnen gebeuren, zoals het doodgaan van een familielid , ongelukken, brand of de scheiding van ouders. Ook komen ze vaker in nieuwe sociale situaties terecht waarin ze onzeker kunnen worden. Omdat ze zich meer bewust zijn van zichzelf en de reactie van de ander op hen. Ze kunnen bang zijn er niet bij te horen, het niet goed te doen (op gebied van sport of school) of niet aardig gevonden te worden. Er wordt in deze periode ook meer verwacht van kinderen, waardoor ze het gevoel kunnen krijgen dat ze iets niet goed kunnen (faalangst). Ze kunnen gaan pieken, tobben over dingen die ze horen of zien op het jeugdjournaal.
Praktische handvatten en tips
Belangrijk is dat de angst die uw dochter voelt serieus wordt genomen. Zeg niet “het valt wel mee”. Laat haar vertellen wat er is en stel vragen om erachter te komen wat er speelt en wat het ergste is dat kan gebeuren. Zo kunt u bekijken of u invloed kunt uitoefenen op deze gebeurtenissen. Met de feiten kunt u angstige gedachten ombuigen. Wees begripvol en benoem de emoties. Hierdoor gaat uw dochter zichzelf ook beter begrijpen. Als uw dochter het fijn vindt, kunt u haar vasthouden of knuffelen. Fysiek contact kan een veilig en rustig gevoel geven. Oefen met ontspannen (meditatie of mindfulness), help haar een plekje in haar hoofd te creëren waar ze zich veilig kan voelen. Dit kan ze doen door terug te denken aan een leuke gebeurtenis waar ze zich fijn bij voelde. Laat haar zich focussen op haar ademhaling zodat haar gedachten afleiden van hetgeen haar angst oproept.
Als sociale angst of faalangst een rol speelt, kunt u proberen haar zich zekerder te laten voelen door haar succeservaringen op te laten doen. Complimenteer haar voor haar inzet en harde werken in verschillende situaties. Thuis met een klusje, op school voor een werkje, in het contact met vriendjes of vriendinnetjes. (Als ze goed luistert naar een ander, iets voor een ander doet bijvoorbeeld.) Benoem dat dingen goed gaan.
Gevoelige kinderen hebben soms meer tijd nodig om aan nieuwe situaties te wennen. Gun ze die tijd ook en begeleid ze erbij door van tevoren situaties door te spreken. (“Wat kan er allemaal gebeuren en hoe kun je daarop reageren?”)
Mocht de angst van uw dochter een dusdanige vorm aannemen dat het haar belemmert in haar dagelijks functioneren, adviseer ik u om contact op te nemen met de huisarts om te onderzoeken of er andere manieren zijn om haar verder te helpen. Wellicht is professionele hulp dan nodig.
